Ze vergaarde roem als Xaviera Hollander met de internationale bestseller de Happy Hooker. Maar eigenlijk is Xaviera een Indisch meisje dat in Soerabaja werd geboren en in het Jappenkamp opgroeide.
door Simone Jacobs
75 jaar vrijheid? Xaviera, een knappe, ronde vrouw, moet even nadenken. Ze zit in een comfortabele stoel, in de grote zitkamer van haar Amsterdam-Zuid villa. Veel aandacht voor de bevrijding in Indië, 15 augustus 1945, is er in Nederland nooit geweest, zegt ze. De mensen uit Indië en hun leed zijn dikwijls niet serieus genomen. “Er werd niet over gepraat. Dat zie je ook in die serie van Coen Verbraak over de jongens die direct na de oorlog naar Indië werden gestuurd en daar vreselijke dingen moesten doen en vreselijke dingen meemaakten. Ze hebben er nooit met iemand over gepraat. Ook niet met de familie. Bij ons thuis werd ook niet over de oorlog gepraat. Nooit.”
Xaviera schreef er wel een boek over, al in 2001 onder de titel Kindaf. Deze autobiografie is dit jaar in herdruk genomen. Waarom, zo kun je je afvragen? Omdat het verhaal van Xaviera de gruwelen van oorlog laten zien: de wanhoop van gevangenen, de wreedheid van de onderdrukker, het willekeurig geselen en doden van onschuldigen en de honger, die eeuwige honger. Het zijn de ingrediënten voor het universele karakter van oorlog dat in het geval van Xaviera nogal ondergesneeuwd is geraakt door haar roem als internationaal prostituee en sexgoeroe.
vernedering
Kindaf krijgt een een herkansing en na lezing besef je dat Xaviera, in 1943 geboren als Vera de Vries, nooit kind heeft mogen zijn. Ze was piepjong daar in het kamp Banksa Yehudi, het kampgedeelte voor Joden waar zij door de afkomst van haar Indisch-Joodse vader Mick de Vries, psychiater, naartoe moest. Germaine, de Frans-Duitse moeder van Xaviera, volgde haar dochtertje naar dit deel van het grote kamp Tsjideng. Het Joodse deel werd ingericht nadat Duitse verbindingsofficieren naar Indië waren gekomen en de Japanners hadden geadviseerd om net zoals in Europa Joden van de niet-Joden te scheiden.
Xaviera weet nog een en ander over haar eerste jaren. Ze herinnert zich dat de Europese vrouwen die langer waren dan de Japanse mannen diep “met gebogen knieeën moesten buigen” voor de Japanner.
Mama hoe kan dat?, vroeg ze met verbazing.
Haar moeder legde haar uit dat het een onacceptabele vernedering voor de Japanse man was om tegen een vrouw op te kijken. Opkijken tegen een blanke vrouw is nog erger, schrijft Xaviera in haar autobiografie. Toen Xaviera ziek werd probeerde haar moeder haar te redden door in de grond verborgen diamanten te ruilen voor een pak suiker maar het ging mis. De moeder van Xaviera werd vervolgens in elkaar geslagen door de beruchte kampcommandant Sonei. Xaviera: ’Mijn moeder werd zo vreselijke getrapt en geschopt dat ze niet meer bewoog en voor dood lag. Ze hebben haar naar het lijkenhuis gebracht. Ik heb dit niet gezien maar later gehoord. Ik wist alleen niet waar mijn moeder was. Ik was alleen.’ Xaviera’s vader, Mick de Vries, zat in het mannenkamp waar hij als kamparts werkte.
kinderpsychiater
Gered werd Xaviera door Ankie, haar Joodse achternichtje dat ook in het kamp zat en een stuk ouder was. Ankie zorgde voor eten en drinken, zorgde voor geborgenheid.
Xaviera schrijft: ‘Ankie behoedde me niet alleen tegen aanvallen van hongerige dieren, ze beschermde me ook tegen bruutheden van de bewakers door de aandacht af te leiden als we kattenkwaad uithaalden.’
De kamptijd tekende de ontwikkeling van Xaviera die als kind onvoorspelbaar boos kon worden. Toen ze veertien jaar was bezocht ze een kinderpsychiater ‘die een speciale studie had gemaakt van kinderen die de verschrikkingen van het concentratiekamp hadden overleefd. Ik onderging een vorm van rebirth behandeling (….) Pas toen leerde ik te huilen zodat mijn verdriet en angsten naar buiten kwamen en niet verstopt bleven zitten in mijn gekwelde ziel.’
Na het einde van de oorlog bleef het gezin de Vries nog een jaar in Indië. Met pijn in het hart nam Xaviera’s vader afscheid van het door hem geliefde Indië en is nooit meer terug geweest. Xaviera is wel teruggegaan naar haar geboortestad, in de jaren zeventig. Xaviera: ‘Ik wilde mijn verleden terugvinden, ik wilde dat gevoel van vroeger voelen. Ik besef nu dat de geur van Soerabaja de geur van mijn jeugd is. Ik rook de haven, ik rook het water, ik herkende de gebeden van de muezzin(*).’
Xaviera denkt geregeld aan Indië en aan haar vader die ze zo bewonderde. Ze vindt het fijn dat ze tegenwoordig niet meer als een Joodse diva wordt gezien maar als een gewoon Indisch meisje dat door de Indo gemeenschap met open armen wordt ontvangen. Xaviera: ‘Dat geeft me zo’n goed gevoel.’
*muezzin: moslim omroeper die de gelovigen vraagt te gaan bidden
